powrótFestiwal 2002
FESTIWAL DIALOGU CZTERECH KULTUR

Idea
Festiwal Dialogu Czterech Kultur powstał w 2002 roku z inicjatywy Witolda Knychalskiego, prezesa  Towarzystwa na Rzecz Dialogu Kultur „Łódź – Ziemia Przyszłości”. Swój oryginalny charakter, którego cechą od początku była wielokulturowość i twórczy dialog narodowości, zawdzięczał przede wszystkim odrębności Łodzi, dla jednych  „miasta przeklętego”, dla innych „ziemi obiecanej”. W Polsce nie ma drugiego miasta z taką  historią i tradycjami. Przez prawie dwa stulecia Polacy, Żydzi, Niemcy i Rosjanie żyli obok siebie tworząc fenomen na skalę dzisiejszej zjednoczonej Europy. Ideą festiwalu jest chęć przywrócenia przerwanego przed laty dialogu, który pomimo zmiany realiów politycznych, historycznych i kulturowych może odbywać się nadal – w uniwersalnym języku sztuki.

„Staraliśmy się sięgać do tradycji, by pokazać jak wiele ona dziś znaczy w budowaniu nowych więzi. Każda z narodowości mieszkających niegdyś w Łodzi czuła się jej gospodarzem. Przedstawiciele poszczególnych nacji osiedlając się tu budowali wszystko od podstaw. Własnym wysiłkiem i za własne pieniądze. Najpierw przyszła kolej na kulturę materialną, której siłą napędową stał się przemysł włókienniczy. Potem, gdy był już dom i warsztat, jeden, drugi, a potem fabryka - zaczęła się rozwijać kultura duchowa. Potrzebna była najpierw świątynia, a potem prasa, książka, teatr. Konglomerat najróżniejszych form. Trzeba było umieć zachować ogromną wstrzemięźliwość, tolerancję dla innych tradycji i języków. To ta pewna równowaga przyniosła nam rozwój. Tak też będziemy żyć w Europie." - mówił w jednym z wywiadów Witold Knychalski (Małgorzata Karbowiak, "Wchodzimy do Unii Europejskiej dziś?", "Kalejdoskop" maj 2004).

Idea Festiwalu Dialogu Czterech Kultur sięga do jeszcze jednej łódzkiej tradycji. W założeniach przypomina Festiwal Teatralny „Ziemia Obiecana”, przemianowany później na Archipelag Ziemi Obiecanej, który w 1998 roku stworzył Zdzisław Hejduk, założyciel i wieloletni dyrektor Teatru 77. W zamyśle organizatorów wydarzenia artystyczne mają zagarniać całą przestrzeń miejską, odbywają się zatem nie tylko w licznych instytucjach kultury, ale również w historycznych łódzkich wnętrzach, zapomnianych halach fabrycznych, na ulicach miasta.

Festiwal Dialogu Czterech Kultur jest wydarzeniem kulturalnym, które w ciągu kolejnych lat i sześciu edycji stało się atutem promocyjnym miasta i prestiżową imprezą o randze międzynarodowej. Cieszy się zainteresowaniem w kraju i za granicą, a w Łodzi od pierwszej edycji zgromadziło wierną i liczną publiczność.  Dzięki festiwalowi  Łódź odzyskuje dawną, wielokulturową atmosferę oraz oryginalną i odrębną tożsamość. Witold Knychalski, pomysłodawca FDCK, w 2004 roku otrzymał medal „Zasłużony dla tolerancji”.

I edycja
Pierwszy Festiwal Dialogu Czterech Kultur trwał od 27 września do 6 października 2002 roku. Od początku swego istnienia miał charakter interdyscyplinarny. W programie pojawiły się propozycje zróżnicowane pod względem gatunkowym: spektakle teatralne, pokazy filmów, projekty plastyczne, muzyka od jazzu, przez folk, operę i koncerty symfoniczne.

W ramach I edycji festiwalu zespół Teatru Wielkiego-Opery Narodowej pokazał inscenizację  "Króla Rogera" Karola Szymanowskiego w reżyserii Mariusza Trelińskiego. Dla łódzkiej publiczności zagrał Kronos Quartet, kwartet smyczkowy założony w 1973 roku przez Davida Harringtona, obecnie laureat licznych międzynarodowych nagród (Grammy, Edisona i Deutscheschallplatten). Odbył się również uroczysty koncert poświęcony twórczości Henryka Mikołaja Góreckiego, jednego z najwybitniejszych kompozytorów na świecie, uhonorowanego podczas festiwalu nagrodą im. Tansmana za wybitną indywidualność muzyczną i bezkompromisowość w twórczości. Utwory Góreckiego wykonała Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach i chór Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Wojciecha Michniewskiego. 

Na wystawie „Mistrzowskie Trofea – Nagrody Andrzeja Wajdy 1958-2000” można było obejrzeć przekazaną przez reżysera do Muzeum Kinematografii kolekcję 143 nagród, otrzymanych za twórczość filmową w ciągu całej kariery artystycznej. W programie wystaw znalazły się  m.in. prace Ewy Rosenstein, polskiej malarki, członkini Grupy Krakowskiej, która oprócz malarstwa sztalugowego uprawiała również rysunek, kolaż i twórczość poetycką oraz fotografie Marleny Dietrich, część bogatej spuścizny po legendarnej artystce ze zbiorów Deutsche Kinemathek Berlin.

Osobny, olbrzymi blok stanowił przegląd filmów TVP i ARTE, na którym pokazano około 50 dokumentów i kilka rejestracji Teatru Telewizji oraz przegląd „Przedwojennego Kina Żydowskiego w Polsce” (m.in. filmy A. Forda, J. Greena, M. Waszyńskiego, A. Martena). Atrakcją dla kinomanów były również pokazy premierowe filmów: „Dziewice” w reżyserii Jerzego Śladkowskiego i „Moje pieczone kurczaki” w reżyserii Iwony Siekierzyńskiej.

Wydarzenia artystyczne odbywały się w kilku łódzkich teatrach, w Filharmonii Łódzkiej, galeriach, kinach oraz w przestrzeni miasta, głównie na ulicy Piotrkowskiej. Dyrektorem artystycznym I edycji był Maciej Domański, dyrektor biura współpracy z zagranicą Telewizji Polskiej.