Powrót do domu to temat uniwersalny; tak samo jak przewodni motyw tegorocznej edycji festiwalu – „terytorium”. Nieprzerwany przepływ czasu, który przybiera formę historii, można postrzegać jako ciąg powrotów i wspomnień, w którym pamięć odgrywa rolę łącznika między przeszłością a teraźniejszością. Zarówno z ideą terytorium, jak i z ideą powrotu do domu kojarzy się poczucie przynależności. Przestrzeń (terytorium) i miejsce (dom) wiążą się z doświadczeniem głębokiej tęsknoty (nostalgii i melancholii). Jedno i drugie bywa źródłem wewnętrznych konfliktów. Wystawa Anabasis. Rytuały powrotu do domu ukazuje różne wymiary powrotu: między intymnym i publicznym, uwewnętrznionym i upamiętnionym, między mitologiami osobistymi i zbiorowymi.
Wszyscy zaproszeni artyści funkcjonują w odniesieniu do napięcia, które z jednej strony wyznacza wewnętrzna podróż w Zwierciadle Andrieja Tarkowskiego (fetyszyzacja domu i konieczność emigracji wewnętrznej), z drugiej zaś – ironiczno-dekadenckie studium nostalgii i dekonstrukcja tematu w Pogardzie Jeana-Luca Godarda, z jego ironicznym przywołaniem Odysei jako jeszcze jednej potencjalności, symbolicznego ujęcia archetypowego tematu powrotu do domu. Wystawa jako zbiór rytuałów jest ćwiczeniem w dystansowaniu się i przybliżaniu na drodze do wyznaczenia psychologicznej przestrzeni obcości i swojskości. Niektórzy spośród artystów stworzyli projekty nawiązujące bezpośrednio do Łodzi, jej lokalizacji i tematu wystawy.
Anabasis. Rytuały powrotu do domu prezentowana jest w nastrojowych wnętrzach pochodzącej z końca XIX wieku willi niemieckiego przemysłowca Ludwika Grohmanna, jednej z pierwszych łódzkich luksusowych rezydencji, które świadczyły o ekonomicznej prospericie miasta na przełomie wieków. Willę zaprojektował w 1889 roku Hilary Majewski, a jej architektura nawiązuje do włoskiego renesansu. Istotna część wystawy, w tym unikatowy zbiór polaroidów Andrieja Tarkowskiego (Instant Light), znajduje się w pobliskiej willi Henryka Grohmanna (wybudowanej w roku 1892 i zaprojektowanej częściowo najprawdopodobniej przez Otto Wagnera), z eklektycznymi wnętrzami, nawiązującymi między innymi do wiedeńskiej secesji. W willi obecnie mieści się Muzeum Książki Artystycznej z niezwykłą kolekcją własności Jadwigi i Janusza Tryznów i jedyną w swoim rodzaju pracownią wyposażoną w stare maszyny drukarskie. (Adam Budak)
Lida Abdul – (ur. 1973) pochodzi z Kabulu. Po sowieckiej inwazji na Afganistan wyjechała do Niemiec i Indii, obecnie ponownie związana jest z rodzinnym miastem. Pracuje w rozmaitych mediach – tworzy wideo, fotografie, instalacje, performance. Abdul jest laureatką nagrody Prince Claus Fund oraz stypendystką w Isabella Stewart Gardner Museum w Bostonie. Brała udział w szeregu wystaw zbiorowych, jej prace pokazywano na Biennale w Wenecji (2005), São Paulo (2006), Moskwie (2007) i Istambule (2007).
Helena Almeida – (ur. 1934) pochodzi z Lizbony, w której mieszka i tworzy do dziś. Jest jedną z najciekawszych współczesnych artystek portugalskich. Bohaterkami swoich fotografii i obrazów często czyni kobiety. Stworzyła słynne serie autoportretów Inhabited Paintings i Inhabited Drawings. W twórczości Almeidy ważne jest wydobycie relacji ciała i przestrzeni, tego co wewnątrz i tego co na zewnątrz. Jej prace były wystawiane m.in. w Barcelonie, Madrycie, Lizbonie i Nowym Jorku.
Mieke Bal – (ur. 1946) jedna z najwybitniejszych współczesnych teoretyczek i krytyczek kultury. Jako pedagog związana jest z Uniwersytetem w Amsterdamie, gościnnie wykłada na uczelniach i w szeregu instytucji kultury na całym świecie. Jest autorką około trzydziestu książek z dziedziny historii sztuki, semiotyki i teorii literatury. W ramach wystawy Anabasis. Rytuały powrotu do domu zostanie pokazany mniej znany obszar działalności Bal związany z tworzeniem filmów.
Yael Bartana – (ur. 1970) izraelska artystka tworząca fotografie, instalacje wideo i instalacje dźwiękowe. Jej prace dotyczą związków wojny, rytuałów militarnych i życia społecznego. Jej prace pokazywane były na licznych wystawach indywidualnych, m.in. w Stedelijk van Abbemuseum w Eindhoven i Fridericianum w Kassel i zbiorowych, m.in.: Manifesta 4 we Frankfurcie (2002), 27. Biennale w São Paulo (2006) i Documenta 12 w Kassel (2007). Mieszka i pracuje w Izraelu i Holandii.
Rita Sobral Campos – (ur. 1982) pochodzi z Lizbony, mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Ukończyła nowojorską School Of Visual Arts i ArCo w Lizbonie. Swoją twórczość prezentowała w ramach szeregu projektów zbiorowych oraz wystaw indywidualnych na terenie Portugalii i Hiszpanii. Jej projekt rzeźbiarski zostanie po raz pierwszy zaprezentowany w Polsce podczas Festiwalu Dialogu Czterech Kultur.
Jonas Dahlberg – (ur. 1970) szwedzki artysta wideo. Studiował historię sztuki na Uniwersytecie w Göteborgu i architekturę na Uniwersytecie Technicznym w Lund. Wykształcenie artystyczne odebrał w Akademii Sztuki w Malmö. Swoje prace pokazywał w projektach zbiorowych i indywidualnych na całym świecie, m.in. w Nowym Jorku, Sienie, Taipei, Pradze i Madrycie. Brał udział w 50. Biennale w Wenecji (2003) i Manifesta 4. we Frankfurcie (2002). W swojej twórczości odnosi się do problemu doświadczania przestrzeni i architektury.
Edith Dekyndt – (ur. 1960) belgijska artystka badająca sposoby percepcji i zjawiska na granicy widzialności. Na koncie ma wiele wystaw indywidualnych i zbiorowych. Swoje prace pokazywała w tak prestiżowych instytucjach jak Witte de With czy w ramach Weneckiego Biennale. Tworzy głównie instalacje, prace wideo i fotografie.
Elmgreen & Dragset – berliński duet działający od 1995 roku. Michael Elmgreen (ur. 1961) pochodzi z Danii, Ingar Dragset (ur. 1969) z Norwegii. Ich twórczość prezentowano w ramach licznych wystaw zbiorowych i indywidualnych na całym świecie – od Nowego Jorku po Londyn i Tokio. Duet był także kuratorem pokazu w duńskim i nordyckim pawilonie podczas ostatniego Biennale w Wenecji (2009).
Famed – artystyczny kolektyw utworzony w 2003 roku przez Sebastiana M. Kretzshmara, Kiliana Schellbacha i Jana Thomanecka. Ich twórczość charakteryzują interwencje typu site-specific, które można postrzegać jako zaaranżowane w quasi teatralny sposób anty-architektoniczne hybrydy instalacji, rzeźby, performance'u, obiektów i wideo.
Jarosław Fliciński – (ur. 1963) mieszka i pracuje w Warszawie i rodzinnym Gdańsku. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej i Wydziału Malarstwa tamtejszej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Laureat nagrody ArtsLink Foundation (2002), stypendysta prestiżowych instytucji w Europie i USA. W twórczości malarskiej operuje oszczędnymi, abstrakcyjnymi formami. Na twórczość artysty składają się również fotografie i filmy wideo.
Kasia Fudakowski – (ur. 1985) rzeźbiarka. Pochodzi z Londynu. Od 2006 roku mieszka i tworzy w Berlinie. Absolwentka Ruskin School of Drawing and Fine Art w Oxford University. W 2003 roku otrzymała Stephen Farthing Anatomy Award, a w 2004 roku Mitzi Cunliffe Prize. Jej prace pokazywane były na licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych: Gleaning the Gloss (Berlin, 2009), Daytime Drama (Kraków, 2008), Sculpture (Oxford, 2005).
Lothar Hempel – (ur. 1966) pochodzi z Kolonii, gdzie mieszka i pracuje do dziś. Absolwent Kunstakademie w Düsseldorfie. Uczestniczył w zbiorowych wystawach organizowanych m.in. przez ZKM w Karlsruhe, Saatchi Gallery w Londynie czy Tate Liverpool. Zrealizował także szereg projektów indywidualnych. Jego prace znajdują się w zbiorach cenionych instytucji we Francji, Włoszech i Niemczech. Artysta związany jest m.in. z nowojorską Anton Kern Gallery.
Teresa Hubbard / Alexander Birchler – artystyczny duet działający od 1990 roku. Na jego dorobek składają się fotografie, rzeźby i realizacje wideo. Teresa Hubbard pochodzi z Australii, Alexander Birchler – ze Szwajcarii. Współpracę rozpoczęli podczas rezydencji w Banff Centre for the Arts. Następnie oboje ukończyli Nova Scottia College of Art and Design w Halifaksie. Na koncie mają indywidualne wystawy w K21 w Düsseldorfie, Miami Art Museum czy Whitney Museum of American Art at Altria w Nowym Jorku. Brali również udział w szeregu wystaw zbiorowych na całym świecie. W swoich filmach dzięki eksperymentom z tradycyjną materią filmową badają relacje między konstrukcją czasu i przestrzeni.
Marine Hugonnier – (ur. 1969) pochodzi z Paryża, gdzie ukończyła studia antropologiczne i filozoficzne. Edukację artystyczną zdobyła w Fresnoy Studio National des Arts Contemporains w Lille. W jej dorobku znajduje się kilkadziesiąt wystaw indywidualnych. W 2007 roku uczestniczyła w 52. Biennale w Wenecji. Jej prace znajdują się w licznych kolekcjach w Europie i USA. Hugonnier interesują zależności między architekturą, krajobrazem, historią a sposobami ich reprezentacji. Artystka mieszka i pracuje w Londynie.
Danilczyk & Krakowska – duet działający wspólnie od 2002 roku, realizujący instalacje i prace wideo. Leszek Danilczyk studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od połowy lat 90. uprawia malarstwo. Dorota Krakowska jest absolwentką Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uprawia grafikę.
Susanne Kriemann (ur. 1972) – niemiecka artystka tworząca instalacje, fotografie i wideo. Ukończyła Akademie der Bildenen Künste w Stuttgarcie. W latach 1995-2007 otrzymała stypendia we Francji i Holandii, uczestniczyła też w kilku programach rezydencyjnych. Brała udział w szeregu projektów zbiorowych i indywidualnych. Jej prace znajdują się w licznych kolekcjach niemieckich i holenderskich. Artystka bada sposoby przedstawiania rzeczywistości i historii poddane procesom muzealizacji i archiwizacji. Mieszka i pracuje w Rotterdamie. Do performance'u, który wykona w czasie wernisażu zaprosiła Dietera Roelstraete – krytyka, kuratora muzeum sztuki współczesnej w Antwerpii (MuHKA), redaktora pisma „Afterall”.
Agnieszka Kurant – (ur. 1978) pochodzi z Łodzi, mieszka i pracuje w Paryżu i w Warszawie.
Ukończyła PWSFTviT w Łodzi, historię sztuki na Uniwersytecie Łódzkim oraz studia kuratorskie w Goldsmiths College na Uniwersytecie w Londynie. W 2008 roku otrzymała stypendium Ministra Kultury. Uczestniczyła w projektach zbiorowych w kraju i za granicą, w tym m.in. Frieze Projects – przedsięwzięciu towarzyszącym słynnemu Frieze Art Fair w Londynie.
Sharon Lockhart – (ur. 1964) amerykańska artystka, fotografka i reżyserka. Mieszka i tworzy w Los Angeles. Absolwentka San Francisco Art Institute i Art Center College of Design w Pasadenie (Kalifornia), laureatka licznych międzynarodowych stypendiów i grantów. Bada relacje, jakie zawiązują się między filmem a fotografią. Ożywione i nieruchome obrazy stanowią dla niej medium dokumentujące sytuacje z życia codziennego. Autorka filmów
Lunch Break (2008),
Pine Flat (2006) i
Goshogaoka (1998).
Ernesto Neto – (ur. 1964) jeden z wiodących artystów sztuki brazylijskiej. Dla jego twórczości charakterystyczne są biomorficzne, wielkoformatowe instalacje oferujące odbiorcom nowy rodzaj doświadczania przestrzeni. Artysta brał udział w wielu wystawach zbiorowych na całym świecie od Nowego Jorku po Tokio. Razem z Vik Muniz reprezentował Brazylię na 49. Biennale w Wenecji (2001). Jego prace znajdują się w licznych kolekcjach w Europie i USA.
Adrian Paci – (ur. 1969) albański artysta, pochodzi z rodziny o tradycjach artystycznych. Studiował w Akademii Sztuki w Tiranie. W 1997 roku wyjechał na stałe do Włoch, obecnie mieszka w Mediolanie. Jako pedagog związany jest z uczelniami w Bergamo i Wenecji. W obrazach i realizacjach wideo porusza problem statusu imigranta i tożsamości człowieka w rzeczywistości poddanej politycznej i symbolicznej transformacji. W 2005 roku uczestniczył w 51. Biennale w Wenecji.
Mai-Thu Perret – (ur. 1976) pochodzi z Genewy, obecnie dzieli czas między rodzinnym miastem a Nowym Jorkiem. Studiowała literaturę angielską na Uniwersytecie w Cambridge. W swoich pracach odnosi się do dziedzictwa modernizmu i awangardowych ruchów artystycznych. Na dorobek artystki składają się głównie instalacje, rysunki, wideo i realizacje książkowe. Jej solowe wystawy można było oglądać m.in. we Frankfurter Kunstverein (2005) i SF MOMA (2008).
Agnieszka Polska – (ur. 1985) pochodzi z Lublina, obecnie mieszka i tworzy w Berlinie. Studiowała na UMCS w Lublinie i w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Edukację artystyczną kontynuuje na Universität der Kunste w Berlinie. Tworzy fotografie, wideo i animacje. Chętnie sięga po technikę found footage, jej interwencje w znaleziony materiał są subtelne i ledwie dostrzegalne. Związana jest z Galerią Żak-Branicka.
Pedro Cabrita Reis – (ur. 1956) pochodzi z Lizbony, gdzie do dzisiaj mieszka i tworzy. Jego sztuka miała w latach 80. decydujący wpływ na nowe oblicze rzeźbiarstwa. Jego prace były wystawiane na wielu międzynarodowych wystawach: Documenta X w Kassel, w Aperto w 1995 roku oraz na 24. Biennale w São Paulo. Ponadto w 2003 roku reprezentował Portugalię na 50. Biennale w Wenecji. Jego instalacje osadzone są w tematyce przestrzeni, architektury i pamięci.
Mathilde Rosier – (ur. 1973) pochodzi z Paryża, gdzie początkowo studiowała ekonomię na Université Paris-Dauphine, a następnie odebrała edukację artystyczną w École Nationale Supérieure des Beaux Arts. Uczestniczyła w szeregu projektów zbiorowych. Jej prace można było także obejrzeć w ramach wystaw indywidualnych m.in. w Paryżu, Karlsruhe i Barcelonie. Twórczość Rosier charakteryzuje niemal romantyczna fascynacja naturą i komentowanie relacji, w jakiej pozostaje ona z człowiekiem.
Esther Stocker – (ur. 1974) pochodzi z Włoch, obecnie związana jest z Wiedniem. Tworzy przede wszystkim obrazy, murale, instalacje i projekty site-specific. Studiowała na uczelniach artystycznych w Wiedniu, Mediolanie i Pasadenie. Jej prace charakteryzują rozbudowane formalnie i znaczeniowo narracje uzyskane z pomocą języka geometrycznej abstrakcji. Na koncie ma szereg wystaw indywidualnych i zbiorowych w Europie i na świecie – od Chicago po Sydney i Tokio.
Andriej Tarkowski – (ur. 1932, zm. 1986) rosyjski reżyser filmowy i teatralny, jedna z najwybitniejszych postaci w historii kina. Początkowo kształcił się w różnych kierunkach – m.in. plastycznym i muzycznym. W latach 1956-1960 studiował na Wydziale Reżyserii moskiewskiego WGIK. Jego twórczość nasycona jest wątkami autobiograficznymi, metafizycznymi i uwielbieniem natury. Jeszcze w Związku Radzieckim powstały takie filmy, jak Andriej Rublow, Solaris, Stalker i Zwierciadło. Po wyjeździe do Włoch w 1982 roku nakręcił m.in. Nostalgię i Ofiarowanie.
.jpg)
